قرار بازداشت موقت

همچنان که در پستهای قبلی نیز بیان گردید قرارهای تأمین صادره از سوی دادسرا با توجه به اهمیت جرم، شدت مجازات، دلایل و اسباب اتهام، احتمال فرار متهم و از بین رفتن آثار جــرم، سابقه او، وضـــعیت جســمانی، سـن و حیـثیت او تعیین می گردد. در این میان و در بین انواع قرارهای تامین صادره، قرار بازداشت موقت متهم، آخرین نوع تامین و سنگین ترین آن می باشد که در این پست به آن خواهم پرداخت و درصدد پاسخ به سوالاتی از قبیل :

1- قرار بازداشت موقت چیست؟

2- در چه مواقعی دادسرا قرار بازداشت موقت صادر می نماید ؟

3- در چه مواقعی صدور بازداشت موقت الزامی است ؟

4- قرار بازداشت موقت چگونه و توسط چه کسی صادر می شود و با چه شرایطی قابل انجام است؟

5- … ؟ خواهم بود .

نحوه طرح دعاوی در محاکم قضایی

عملکرد دادسرا و دادگاهها

قرار بازداشت موقت

قرار بازداشت موقت چیست؟

شاید در بدو امر این گونه به ذهن متبادر شود که اگرمتهمی به هر دلیلی نتوانست به دادگاه تامین بسپارد مثلاً نتواند وجه الکفاله تهیه و به دادسرا ارائه دهد بازداشت خواهد شد و این بازداشت، بازداشت موقت نام دارد، درحالیکه حقیقت امر به گونه ای دیگر است. در مورد فوق، متهم درصورت عجز ازمعرفی تامین حبس خواهد شد اما نام بازداشت موقت بر آن صدق نمی نماید. در موارد بسیار خاص و در جرایمی که قانون آنها را برشمرده و بالتبع مجازات آنها از جرایم دیگر بیشتر و سنگین تر می باشد ، دادسرا قرار بازداشت موقت صادر می نماید. به این معنی که وثیقه و یا تامین های دیگر را در همان ابتدای امر قبول ننموده و با توجه به اهمیت جرم صورت گرفته، می بایستی به مدت یک ماه در باز داشت موقت به سر برده تا ضمن تحقیقات مقدماتی از سوی دادسرا، تصمیمات لازم اتخاذ گردد. به این بازداشت، قرار بازداشت موقت می گویند .

در چه مواقعی دادسرا قرار بازداشت موقت صادر می نماید ؟

هرگاه قرائن و نشانه هایی موجود باشد که دلالت بر اتهام شخص متهم نماید، صدور قرار بازداشت موقت جایز است . این نشانه ها به شرح زیر است : ( دقت نماید که در صورت تحقق هر یک از بندهای زیر، دادسرا در صدور قرار بازداشت موقت مختار خواهد بود .)

الف ) در جرایمی که مجازات قانونی آن اعدام، رجم ( سنگسار ) صلب ( به دار کشیدن ) و قطع عضو باشد .

ب ) در جرایم عمدی که حداقل مجازات آن سه سال حبس باشد .

ج ) در جرایم ضد امنیت داخلی و خارجی کشور

د ) در مواردی که آزاد بودن متهم موجب از بین رفتن آثار و دلایل جرم شده و یا باعث تبانی با متهمان دیگر یا شهود و مطلعین واقعه گردیده و یا سبب شود که شهود بعد از ادعای شهادت، امتناع نمایند. همچنین هنگامی که بیم فرار یا مخفی شدن متهم باشد و به طریق دیگر نتوان از آن جلوگیری نمود .

ه ) در قتل عمد با تقاضای اولیای دم برای اقامه دلیل حداکثر به مدت شش روز .

تبصره – در جرایم منافی عفت چنانچه جنبه شخصی نداشته باشد درصورتی بازداشت متهم جایز است که آزاد بودن وی موجب فساد شود .

تبصره دو – رعایت بند (د) در بندهای ( الف )، ( ب) و ( ج ) نیز الزامی است .

قرار بازداشت موقت چگونه و توسط چه کسی صادر می شود و با چه شرایطی قابل انجام است؟

قرار بازداشت موقت توسط قاضی تحـقیق در داسرا صـادرگردیده و برای انجام، باید با تایید رئیس حوزه قضایی برسد. این قرار از سوی متــهم قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجـدید نظــر استــان ظــرف مــدت ده روز می بــاشد. رسیـدگی دادگاه استان ( بدلیل اهمیت موضوع و زندانی دار بودن پرونده ) بدون تشریفات خواهد بود. در هر صورت ظرف مدت یک ماه باید وضعیت متهم روشن شود و چنانچه قاضی مربوطه، ادامه بازداشت موقت را لازم بداند به ترتیب یاد شده اقدام خواهد نمود.

در صورتی که دادگاه تجدیدنظر استان، اعتراض متهم را وارد تشخیص دهد قرار بازداشت موقت را فسخ و پرونده را به منظور اخذ تامین مناسب دیگر که قاعدتاً سبکتر خواهد بود ( وثیقه ) به دادگاه صادرکننده قرار اعاده می دهد.

در چه مواقعی صدور بازداشت موقت الزامی است ؟

در موارد زیر با رعایت بندهای فوق الذکر( الف – ب- ج – د- ه ) هرگاه قرائن و نشانه های موجود، دلالت بر توجه اتهام به متهم نماید صدور قرار بازداشت موقت الزامی است و تا صدور حکم بدوی ادامه خواهد یافت مشروط بر اینکه مدت این بازداشت، از حداقل مجازات مقرر قانونی برای آن جرم، بیشتر نشود.(به عنوان مثال چنانچه مجازات جرمی شش ماه تا سه سال حبس است مدت بازداشت موقت نباید از حداقل مجازات یعنی شش ماه بیشتر شود.)

الـف ) در جـرایـم قـتل عــمد، آدم ربایی، اسید پاشـی و مـحـاربه و افسـاد فـی الارض .( هرکس که برای ایجاد ترس و هراس و سلب آزادی و امنیت مردم، دست به اسلحه ببرد محارب و مفسد فی الارض می باشد .)

ب ) در جرایمی که مجازات قانونی آنها اعدام و یا حبس دائم باشد .

د ) در جرایم سرقت – کلاهبرداری – اختلاس ( دستبرد زدن به اموال و وجوه دولتی ) ارتشاء ( گرفتن وجه یا مال و اظهار نظر کردن و یا اتخاذ تصمیم به نفع او)– خیانت در امانت – جعل و استفاده از سند مجعول ( ساختن نوشته یا سند یا ساختنامضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب و استفاده از سند جعل شده ) در صورتی که متهم حداقل یک فقره سابقه محکومیت قطعی یا دو فقره سابقه محکومیت غیرقطعی به علت اتکاب هر یک ازجرائم مذکور را داشته باشد .

د ) در مواردی که آزادی متهم موجب فساد باشد .

ه ) در کلیه جرایمی که به موجب قوانین خاص مقرر شده باشد .

تبصره سه – در حقوق الناس، جواز بازداشت متهم، منوط به تقاضای شاکی است .

کلیه قرارهای بازداشت موقت باید مستدل و موجه بوده و مستند قانونی و دلایل آن و حق اعتراض متهم در متن قرار، باید ذکرگردد. همچنین قاضی مکلف است درکلیه موارد پس از یک ماه، در صورت ضرورت با ذکر دلایل و مستندات، قرار بازداشت موقت را تجدید و درغیر این صورت با قرار تامین مناسب، متهم را آزاد نماید .

نکته آخر

با توجه به تمامی مراتب فوق الذکرکاملا آشکارگردیده که قراربازداشت موقت، مختص به جرایمی است که مجازات سنگین تری نسبت به سایر جرایم دارد و چنانچه در بدو امر مثلاً متهمی قتل عمد مرتکب شده و در جریان تحقیقات مقدماتی آزاد باشد ممکن است به نحوی با همدستان و یا شهود تبانی نموده و یا در جهت از بین بردن آثار جرم بکوشد و یا حتی فرار نماید. در این بین با صدور قرار بازداشت موقت، متهم حبس خواهد شد و دادسرا نیز به تحقیقات خود ادامه داده و در جهت اثبات حقیقت ماجرا، نهایت تلاش خود را به کار می گیرد. فلسفه صدور قرار بازداشت موقت به همین دلیل است .

در صورت وجود شرایـطی قـضات تحقیق و دادرسـان از رسـیـدگی به پرونـده ها امتناع می نمـایند و طرفین دعوا نیز می توانند آنها را رد کنند