اعاده دادرسی

یک سری از دعاوی مطرح شده در محاکم قضایی را می توان حتی پس از قطعیت رای و در تعداد موارد اندکی در حین اجرای حکم مورد رسیدگی مجدد قرار داد و یا به عبارتی ساده تر درخواست اعاده دادرسی را تقدیم محاکم مربوطه نموده تا به دلایل و مدارکی که در حین دادرسی اولیه در دسترس نبوده و یا مکتوم مانده بود رسیدگی گردد. البته اعطای این مجوز قانونی به این علت است که فرد دارای حقوقی بوده لکن به دلایلی نتوانسته آنها را در دادرسی اولیه ارائه نماید و متعاقباً از وجود مدارکی آگاهی پیدا نموده که در صورت ارائه آنها به حقوق خویش خواهد رسید. 
قبولی این درخواست، ترتیب درخواست اعاده دادرسی و رسیدگی آن، مهلت درخواست اعاده دادرسی و سایر شرایط مربوطه به شرح موارد ذیل الذکر خواهد بود. 

نحوه طرح دعاوی در محاکم قضایی

عملکرد دادسرا و دادگاهها

اعاده دادرسی

جهات دادرسی 
حسب مفاد قانون می توان نسبت به احکامی که قطعیت یافته به جهات ذیل درخواست اعاده دادرسی شود: ( فقط در صورت وجود شرایط هفت گانه ذیل الذکر می توان درخواست اعاده دادرسی نمود. ) 
1- موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد.( در مواردی که در رای دادگاه به موضوعی غیر از خواسته خواهان اشاره و نسبت  به آن اتخاذ تصمیم شود.) 
2- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد. ( در مواردی که حکم به میزان خواسته خواهان نبوده باشد و بیشتر از خواسته خواهان بوده باشد. )
 3- وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا مواد متضـاد بـاشد. ( در مواردی که در رای دادگاه به مواد قانونی یا اصولی متضاد از موضوع خواسته، استناد شود.) 4- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده است متضاد باشد، بدون آنکه سبب قانونی موجب این مغایرت باشد. ( در مواردی که در خصوص همان دعوا با موضوع واحد در همان دادگاه، حکمی صادر شده باشد که با حکم جدید از همان دادگاه و با همان موضوع سابق و در خصوص همان اصحاب دعوا، متناقض و متضاد باشد.) 
5- طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی، حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده باشد. 
6-  حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آنها ثابت شده باشد. 7- پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آیدکه دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود که اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است. (  بند 5 و 6 و7 کاملاً گویا و مشخص می باشد.) 
مهلت اعاده دادرسی 
مهلت درخواست اعاده دادرسی به قرار زیر است : برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ آرای حضوری قطعی و نسبت به آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر در نظر گرفته شده است. 
تبصره – درخواست اعاده دادرسی در خارج از موعد درمورد زیرطبق ماده 306 این قانون (قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امورمدنی ) عمل می شود: 
درخواست کننده اعاده دادرسی دارای عذر موجهی باشد ( عذرهای موجه در پست های قبلی ذکر گردید. ) 
مهلت درخواست اعاده دادرسی در آراء مغایر 
چنانچه اعاده دادرسی به جهت مغایر بودن دو حکم، موضوع بند چهارم جهات اعاده دادرسی باشد، ابتدای مهلت درخواست اعاده دادرسی، از تاریخ آخرین ابلاغ هر یک از دو حکم است. ( بند 4  جهات اعاده دادرسی که فوقا بیان شد ) : 
مهلت درخواست اعاده دادرسی به جهت جعلی بودن اسناد
 اگر جهت اعاده دادرسی جعلی بودن اسناد یا حیله و تقلب طرف مقابل باشد، ابتدای مهلت درخـواست اعـاده دادرسی، تاریخ ابلاغ حکـم نهـایی مربوط به اثبـات جعل یـا حیلـه و تقلب می باشد. ( بند 6 جهات اعاده دادرسی که فوقا بیان شد) : 
مهلت درخواست اعاده دادرسی در مورد اسناد و مدارک مکتوم
 هرگاه جهت اعاده دادرسی وجود اسناد و مدارکی باشد که مکتوم مانده ( بند 7 جهات اعاده دادرسی ) ابتدای مهلت درخواست، از تاریخ زیر محاسبه خواهد شد :
 1- از تاریخ اثبات وصول اسناد و مدارک در دادگاه رسیدگی کننده به درخواست.
 2- از تاریخ اثبات اطلاع از وجود اسناد و مدارک در دادگاهی که به درخـواست رسیدگی می نماید. در اعاده دادرسی رعایت مفاد 337 و 338 این قانون  الزامی است . 
هرگاه یکی ازکسانی که حق اعاده دادرسی دارند قبل از انقضای مهلت اعاده دادرسی ورشکسته یا محجور یا فوت شوند، مهلت جدید، از تاریخ ابلاغ حکم یا قرار در مورد ورشکسته به مدیر تصفیه و در مورد محجور به قیم و در صورت فوت به وراث یا قائم مقام یا نماینده قانونی وراث شروع می شود. 
اگر سمت یکی از اشخاصی که به عنوان نمایندگی از قبیل ولایت و یا قیمومیت و یا وصایت در دعوا دخالت داشته اند، قبل از انقضای مدت اعاده دادرسی از بین رود، مهلت مقرر، از تاریخ ابلاغ حکم یا قرار به کسی که به این سمت تعیین می شود شروع خواهد شد و اگر زوال این سمت به واسطه رفع حجر باشد، مهلت اعاده دادرسی، از تاریخ ابلاغ حکم یا قرار به کسی که از وی رفع حجر شده است شروع می گردد. 
اقسام اعاده دادرسی
 اعاده دادرسی بر دو قسم است : 
الف) اصلی : عبارت است از اینکه متقاضی اعاده دادرسی به طور مستقل آن را درخواست نماید.
 ب) طاری : عبارت است از اینکه در اثنای یک دادرسی، حکمی به عنوان دلیل ارائه شود و کسی که حکم یاد شده علیه او ابراز گردیده، نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی نماید.
 مرجع تقدیم درخواست اعاده دادرسی 
الف) دادخواست اعاده دادرسی اصلـی، به دادگـاهی که صادرکنـنـده همان حکم بـوده است تقـدیم می شود. 
ب) درخواست اعاده دادرسی طاری به دادگاهی که حکم در آنجا به عنوان دلیل ابراز شده است تقدیم می گردد. 
تبصره – در مورد اعاده دادرسی طاری باید اقدامات زیر صورت پذیرد :
 1- پس از درخواست اعاده دادرسی، دادخواست لازم تنظیم شود. 
2- دادخواست، ظرف سه روز به دفتر دادگاه تقدیم گردد. 
دادگاهی که دادخواست اعاده دادرسی طاری را دریافت می دارد مکلف است اقدامات زیر را معمول دارد :
 1- دادخواست اعاده دادرسی را به دادگاه صادر کننده حکم ارسال نماید.
 2- چنانچه دلایل درخواست را قوی بداند و تشخیص دهد حکمی که در خصوص درخواست اعاده دادرسی صادر می گردد موثر در دعوا می باشد، رسیدگی به دعوای مطروحه را در قسمتی که حکم راجع به اعاده دادرسی در آن موثر است، تا صدور حکم نسبت به اعاده دادرسی، به تأخیر اندازد.
 3- در غیر صورت فوق به رسیدگی ادامه دهد. 
تبصره – در شرایط زیر رسیدگی در دیوان عالی کشور، تا صدور حکم متوقف خواهد شد : 
1- چنانچه دعوایی در دیوان عالی کشور تحت رسیدگی باشد. 
2- درخواست اعاده دادرسی نسبت به آن شود. 
3- درخواست اعاده دادرسی به دادگاه صادر کننده حکم ارجاع گردد.
 4- درخواست یاد شده از طرف دادگاه، قبول شود. 
مشخصات دادخواست اعاده دادرسی 
1 - نام و نام خانوادگی و محل اقامت و سایر مشخصات درخواست کننده . 
2 - مشخصات طرف درخواست.
 3- حکمی که در مورد درخواست اعاده دادرسی است.
 4- مشخصات دادگاه صادر کننده حکم.
 5- جهتی که موجب درخواست اعاده دادرسی شده است.
 6- در صورتی که درخواست اعاده دادرسی را وکیل تقدیم نماید باید مشخصات او در دادخواست ذکر و وکالت نامه نیز پیوست دادخواست گردد. 
تبصره – رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی به ترتیب زیر به عمل می آید : 
1- دادگـاه صـالح بـدواً در مورد قبـول یا رد درخواست اعاده دادرسـی قرار لازم را صادر می نماید. 
2 - در صورت قبول درخواست، مبادرت به رسیدگی ماهوی می نماید.
 3- سایر ترتیبات رسیدگی، مطابق مقررات مربوط به دعاوی است.  
در اعاده دادرسی به جز مورد زیر، جهت دیگری مورد رسیدگی قرار نمی گیرد: آ
نچه که در دادخواست جهت اعاده دادرسی ذکر شده است. 
پس از صدور قرار قبول درخواست اعاده دادرسی، به شرح زیر اقدام می گردد: 
الف) چنانچه محکوم به غیر مالی باشد اجرای حکم متوقف خواهد شد. 
ب) چنانچه محکوم به مالی و امکان اخذ تامین و جبران خسارت احتمالی باشد به تشخیص دادگاه از محکوم له تامین مناسب اخذ و اجرای حکم ادامه می یابد. 
ج) در مواردی که درخواست اعاده دادرسی مربوط به یک قسمت از حکم باشد حسب مورد، مطابق بندهای الف و ب اقدام می گردد. 
نقض حکم مورد درخواست اعاده دادرسی
 الف) دادگـاه در رسیدگی به درخـواست اعـاده دادرسی، تصمیمات زیر را اتخـاذ می نماید : 1- هرگاه پس از رسیدگی، دادگاه درخواست اعاده دادرسی را وارد تشخیص دهد حکم مورد اعاده دادرسی را نقض و حکم مقتضی صادر می نماید. 
2- در صورتی که درخواست اعاده دادرسی راجع به قسمتی از حکم باشد، فقط همان قسمت نقض یا اصلاح می گردد. 
 ب) حکم دادگاه بعد ازاعاده دادرسی از حیث تجدیدنظر و فرجام خواهی، تابع مقررات مربوطه در این قانون خواهد بود. 
نقض حکم دوم در احکام مغایر اگر جهت اعاده دادرسی مغایرت دو حکم باشد، دادگاه به قرار زیر عمل می نماید : 
1- پس از قبول اعاده دادرسی، حکم دوم را نقض می کند. 
2- حکم اول را به قوت خود باقی می گذارد. 
اعاده دادرسی نسبت به حکم صادره 
نسبت به حکمی که پس از اعاده دادرسی صادر گردیده، دیگر اعاده دادرسی از همان جهت پذیرفته نخواهد شد . 
ورود ثالث در اعاده دادرسی 
در اعاده دادرسی غیر از طرفین دعوا شخص دیگری به هیچ عنوان نمی تواند داخل دعوا شود. لکن جلب شخص ثالث ممکن است اتفاق بیفتد و طرفین می توانند جلب شخص ثالثی را با لحاظ شرایط مربوطه بخواهند. 
تمامی موارد مرتبط با مبحث اعاده دادرسی در این قانون بیان شد و امید است که مورد استفاده علاقمندان قرار گیرد.