نحوه عملکرد دادسرا و دادگاهها

قبل از ورود به مبحث اصلی که در پست قبل اعلام شده بود لازم می دانم دراین پست توضیحاتی درخصوص چگونگی نحوه عملکرد دادسرا ودادگاهها بیان نمایم تا تصویرکلی ازچگونگی رسیدگی پرونده ها دراین محاکم برای شما سروران گرامی حاصل گردد.

در اکثر شهرستان های کشور،  دادسرا در کنار دادگاههای حقوقی تشکیل گردیده که هر یک وظایف و عملکرد مختص به خود را داشته و بر اساس رویه قانونی به انجام امور محوله خود می پردازند.

نحوه طرح دعاوی در محاکم قضایی

عملکرد دادسرا و دادگاهها

نحوه عملکرد دادسرا و دادگاهها

 نحوه رسیدگی به دعاوی حقوقی

چنانچه پرونده مطروحه حقوقی بوده و با وخواسته حقوقی وارد محاکم قضایی شده اید ( یک سری از دعاوی حقوقی درابتدای مبحث قانون آئین دادرسی درامور مدنی دراین وبلاگ بیان گردید که ازطریق فهرست می توانید به آنها مراجعه کنید ) باید نسبت به تکمیل دادخواست و ضمائم آن وابطال تمبر( بر اساس خواسته )، اقدام نمایید. پرونده توسط ریاست دادگستری به یکی از شعبات حقوقی دادگاه ( براساس صلاحیت رسیدگی آن شعبه ) ارجاع گردیده وشخص خواهان باید درهمان شعبه پرونده را پیگیری نماید.

تاریخ، وقت دادرسی و شعبه رسیدگی کننده به پرونده، طی اخطاریه ای به طرفین دعوی ابلاغ خواهد شد. چنانچه جلسه دیگری برای اثبات دعوی، نیاز باشد این امر توسط ریاست شعبه به دفترمربوطه اطلاع داده شده ومراتب مجدداً به اطلاع طرفین دعوی خواهد رسید. رسیدگی به پرونده تا صدور رای همچنان ادامه خواهد داشت. روال کلیه دعاوی حقوقی این گونه است.

رئیس دادگستری هر شهرستان، رئیس دادگاههای حقوقی آن شهرستان است.

نحوه رسیدگی به پرونده های کیفری

سیستم رسیدگی به عناوین مجرمانه کیفری به گونه ای دیگر است. به عبارتی دیگرجرایم به وقوع پیوسته که دردادسرا ها مطرح و مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرد درابتدای امر،توسط شکایت شخص شاکی درجرایم دارای جنبه خصوصی و یا با گزارش رئیس حوزه قضایی ( دادستان ) در جرائم دارای وصف عمومی آغاز می گردد. دادستان (که رئیس دادسرا می باشد) پرونده را جهت انجام تحقیقات مقدماتی، به کلانتری یا نیروی انتظامی محل وقوع جرم، ارجاع خواهد داد. نیروی انتظامی یا کلانتری محل وقوع جرم موظف به رعایت دستور دادستان بوده و باید کلیه فرامین داده شده را اجرا نماید. بعد ازتکمیل وانجام اوامر دادستان، پرونده مجدداً به نظر ایشان خواهد رسید. در صورتی که دادستان، تحقیقات صورت پذیرفته را کامل نداند، پرونده با ذکر نقایص موجود در تحقیقات و دستور تکمیل آن مجدداً به کلانتری یا نیروی انتظامی مربوطه ارجاع داده خواهد شد.

کلانتری ویا نیروی انتظامی، موظف به تکمیل تحقیقات مطابق نظرودستور دادستان خواهد بود. این روال تا زمانی که دادستان تحقیقات را کامل تشخیص دهد ادامه خواهد داشت. چنانچه دادستان تحقیقات اولیه را کافی بداند دستورارجاع پرونده را به یکی از شعب دادسرا که عملا دادیاری ها و یا بازپرسی ها خواهد بود صادر می نماید. دادیار و یا بازپرس مربوطه نیز دستورثبت پرونده و دعوت از طرفین و یا احضار شهود و یا هر دستور دیگری در خصوص اثبات جرم را صادر خواهد نمود. تحقیقات صورت گرفته توسط کلانتریها و یا نیروی انتظامی، شامل اخذ بازجویی ازشاکی ومتشاکی، تنظیم صورت جلسات، انجام تحقیقات محلی محسوس و یا نامحسوس، اخذ اظهارات شهود، جمع آوری دلایل ومدارک جرم و حفظ و نگهداری آن و ... خواهد بود .

درصورت تکمیل تحقیقات توسط کلانتری و همچنین شعب دادسرا، قرارصادر خواهد شد.

در صورت ثبوت مجرمیت متشاکی، قرارمجرمیت صادر و درصورت عدم احراز مجرمیت متشاکی، قرار منع تعقیب ( پیگرد ) صادر می گردد. بعد از صدور قرار

مجرمیت، باید کیفرخواست از سوی دادستان و عمدتاً از سوی نماینده وی که

معمولاً دادیاران اظهار نظر هستند، صادر شود.

همچنین چنانچه شاکی در جرایم قابل گذشت و درطی طرح پرونده دردادسرا از شکایت خود صرف نظر کند قرار موقوفی تعقیب صادر خواهد شد.

چنانچه شاکی درادامه رسیدگی به پرونده خود خواستار ترک محاکمه و تعقیب باشد قرار ترک تعقیب توسط دادسرا صادر خواهد شد.

بعد از صدور قرار مجرمیت پرونده توسط رئیس حوزه قضایی، برای صدور رای، به دادگاههای جزایی ارجاع خواهد شد که دادگاه جزایی نیز بعد از ثبت پرونده، نسبت به ارسال اخطاریه برای شاکی و متهم جهت حضور دردادگاه اقدام خواهد نمود.

رئیس دادگاه جزایی نیز درصورت محق دانستن شاکی وعلم به مجرمیت متهم، ایشان را به مجازات جرم ارتکابی محکوم خواهد نمود.

درصورت صدور قرار منع تعقیب و یا موقوفی تعقیب ازطرف دادسرا، فقط به شاکی ابلاغ می گردد که چنانچه به قرار صادره معترض می باشد ظرف 10روز پس از رویت اخطاریه نسبت به تقدیم اعتراض خود اقدام نماید. دراین صورت پرونده جهت رسیدگی به اعتراض شاکی توسط رئیس حوزه قضایی به دادگاههای جزایی ارجاع خواهد شد. رئیس شعبه جزایی چنانچه اعتراض شاکی را موجه ندانست همان قراررا تایید می نماید. درغیراین صورت نسبت به نقض قرار صادره اقدام می نماید. درصورت نقض قرار( به عنوان مثال نقض قرارمنع تعقیب به قرار مجرمیت ) پرونده مجدداً به همان شعبه داسرا ارجاع می شود تا نسبت به صدور قرارمجرمیت وکیفرخواست اقدام وجهت صدوررای نیز به مجدداً به دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض شاکی ارجاع خواهد شد.

تبصره یک - تفاوت اصلی شعب دادیاری و بازپرسی در این است که در جرائم

داخل در صلاحیت کیفری استان الزاماً باید در بازپرسی رسیدگی شود ولی در

سایر جرائم چنین الزامی نیست و بسته به نظر دادستان یا مقام ارجاع پرونده

است.همچنین تفاوت بین شعب و دادیاری و بازپرسی معمولا در نوع پرونده های ارجاع شده به آنها می باشد. معمولاً پرونده هایی که نیاز به انجام تحقیقات زیادی نداشته و دارای مجازات سبک تری است دردادیاری ها مطرح و پرونده های سنگین تر که بالتبع تحقیقات جامعتر و کاملتری را نیزمی طلبد دربازپرسی ها مطرح و مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.

تبصره دو -  دادسرا ( شعب دادیاری و یا بازپرسی) حق صدور رای نداشته و فقط درخصوص اثبات مجرمیت ویا برائت متشاکی اقدامات لازم را انجام میدهند. وظیفه دادسرا صدور قرار است ( مجرمیت – منع نعقیب – موقوفی تعقیب ) نه حکم.

تبصره سه - در دادسـرا فقـط جـرائم موضـوع قانون مـجازات رسـیدگی نمی شـود بلـکه کلـیه

جـرائم موضـوع قوانیـن کـیفری که در صلاحـیت ذاتی مراجع قـضایی دادگسـتری اسـت مـورد

رسیدگی قرار می گیرد. دادگاه جزایی فقط صلاحیت رسیدگی به جرایم مندرج درقرار مجرمیت

و کیفرخواست صادره توسط دادسرا را خواهد داشت و چنانچه دادگاه از جرم دیگری توسط

متهم مطلع گـردد که درداسـرا مطرح نـشده بود، این امر به داسرا اطـلاع داده خـواهد شـد تـا

درآن خصوص نیز قرارمجرمیت و کیفرخواست صادر گردد و برای صدور حکم نیز مجدد به

همان دادگاه جزایی ارجاع خواهد شد.

تبصره چهار -  قرار مجرمیت توسط دادیار یا بازپرس صادر خواهد شد و درآن مشخصات کامل شاکی و متهم و مواد قانونی که بر اساس آن دادگاه باید حکم صادر کند، دلایل و مدارک موجود در پرونده قید خواهد شد. این قرار باید به تایید دادستان به عنوان رئیس دادسرا برسد در صورت تایید دادستان ، کیفرخواست نیز بر اساس قرار مجرمیت صادر خواهد شد.

تبصره پنج - در صورت اختلاف نظر دادیار و دادستان در خصوص قرار صادره ( به عنوان مثال دادیار قرار مجرمیت صادر کند و دادستان قائل به منع تعقیب باشد دادیارموظف به تبعیت ازنظر دادستان است اما اختلاف نظر بازپرس و دادستان در قرارهای صادره، دردادگاههای جزایی مطرح و درآن خصوص تصمیم اتخاذ خواهد شد .)

تبصره شش - جرایمی که در دادسرا مورد رسیدگی قرار می گیرد، به شرح مواد قانون مجازات اسلامی می باشد.

بدین ترتیب کلیاتی از نحوه عملکرد پرونده ها دردادسرا و دادگاهها بیان گردید و امید است تفاوت این دو را درک نموده باشید.